Soms kijken mensen mij verbaasd aan als ik zeg dat het goed is om nee te kunnen zeggen. Meestal verwarren ze nee zeggen met egoïsme. Ik leg dan uit dat het volgens mij allemaal begint met respect. We hebben er recht op onze eigen grenzen te voelen en te respecteren. Als wij dat doen, op een geweldloze manier, dan zullen anderen onze grenzen ook respecteren. Het tegendeel is ook het geval: als wij onze grenzen niet kennen en dus ook niet aangeven, dan zal een ander ook onze grens niet zien en er net zo makkelijk overheen gaan. Ze zien immers de grens niet.
Wat heel vaak voorkomt is dat we eigenlijk best voelen dat een grens bereikt is, maar dat we daar tegen de persoon die ons te na komt niets over durven zeggen. We voelen wrevel en slikken het in, soms klagen we wel over het gedrag van die persoon, maar dan tegen derden, echtgenoten of andere klaagmuren. Dat is bijzonder ineffectief en werkt averechts. Voorbeeldje? Goed, komt ie: Vrouw tegen collega op verontwaardigde toon:
‘Nou, het is weer zover hoor. Mien kwam met een berg werk, net toen ik op het punt stond om af te sluiten en bijtijds naar huis wilde gaan.’
‘Alweer? Wat heb je toen gedaan?’ Collega, meelevend.
‘Ja, toen kon ik natuurlijk weer gaan zitten, ik ben meer dan een uur bezig geweest met het in orde maken van dat zooitje en zij ging lekker vroeg naar huis. Ze zei het nog: o wat fijn dan heb ik vandaag lekker een vroegertje. Daar ben ik wel aan toe. Hoe vind je haar?’
‘Nou dat is toch te gek voor woorden, dat is toch geen manier van doen…’
In dit voorbeeld ziet u dat beide dames het volledig met elkaar eens zijn en in verontwaardiging en een verongelijkt gevoel blijven steken. De persoon die de verontwaardiging oproept weet zich van de prins geen kwaad omdat aan haar niets gezegd is. Op deze manier krijg je een ongezonde situatie. Er komt gekonkel onderling en dan gaat er iets broeien. De persoon die het gevoel heeft dat haar grenzen worden overschreden, overschrijdt zelf net zo hard grenzen: die van haar en die van degene die ze dit gedrag verwijt. Haar eigen grens omdat ze zonder meer het werk aanneemt terwijl ze dat eigenlijk niet wil. Misschien denkt u nu: maar dat kan toch niet anders als het haar baas is. Ik ben dat niet met u eens, omdat een werknemer heel netjes tegen een baas kan zeggen dat het prima is om werk te brengen maar dat ze daar de volgende morgen aan zal gaan werken en dat het benauwend werkt om dit vlak voor het weggaan nog te krijgen. Ten tweede is ze grensoverschrijdend naar de baas toe, omdat ze met een collega gaat kletsen op een destructieve manier. Dit zet een bepaalde toon die niet bevorderend is voor de werksfeer.
Wat vaak gebeurt is dat we onszelf wegcijferen als er sprake is van een hiërarchische situatie. Dat is niet nodig. We hoeven slechts naar onszelf te luisteren ongeacht of er iemand voor ons staat die in maatschappelijke rang hoger in aanzien staat. Respect begint bij het respecteren van jezelf. Niet alleen hebben we daar recht op, het is onze plicht. Als wij het niet doen, kunnen we moeilijk van een ander verwachten dat zij het wel doen…
Martine Clausen, grensafbakenend.