Met mijn hamer wil ik er nog wel graag even op timmeren dat het slachtofferschap óók een onbewust proces is. Het gaat (bijna) nooit op dat iemand zichzelf voorneemt om nu eens even lekker te gaan slachtofferen om troost te krijgen. Hamer, hamer, tik, tik!! Hier hamer ik nog even op omdat het niet mijn bedoeling is mensen die zichzelf in slachtoffergedrag herkennen nog eens een naar gevoel op de koop toe te willen geven. Alsof ze het voor de lol doen. Ten slotte herkennen we ons vast allemaal wel een beetje in dit gedrag en vervallen we er bij tijd en wijle allemaal wel eens in. Goed, en dan nu voor wat betreft het veranderen van dit gedrag.
Waarom zou je iets dat zo goed werkt eigenlijk veranderen? Ja, dat is een sneaky vraagje. Ik, persoonlijk, wil het veranderen omdat ik liever autonoom ben dan afhankelijk. Als ik om zorg vraag dan sta ik in mijn kracht. Het kan natuurlijk voorkomen dat de ander mij de zorg weigert. Hetzij omdat het niet uitkomt, hetzij omdat het voor die persoon niet prettig voelt, maar dan heb ik in ieder geval duidelijkheid. Bovendien: slachtoffergedrag waarvan we ons niet bewust zijn, levert, ook weer onbewust, vaak nogal wat frustratie op. Als je ergens impliciet op hoopt en dat niet krijgt, kan dat pijn doen en frustreren. Een verlangen wordt niet vervuld en blijft een gapend gat. Hoe moet je dat dan vullen? Het voelt machteloos. Dit in tegenstelling tot het gevoel dat je krijgt wanneer je ergens om durft te vragen. Wanneer ik weet dat ik troost nodig heb, kan ik voor mezelf gaan bedenken welke vorm van troost ik het liefst zou krijgen. Vervolgens kan ik nagaan of er iets of iemand is die mij die vorm van troost zou kunnen bieden. Op het juiste moment kan ik dan de stap zetten en vragen om wat ik nodig heb. Dit in geval dat een bakkie troost niet afdoende is, dat begrijpt u.
Hierbij is het niet persé noodzakelijk om er achter te komen waarom we getroost willen worden. Het kan best zijn dat je je gewoon erg eenzaam voelt en behoefte hebt aan een arm om je schouder of een luisterend oor. Dan weet je misschien niet altijd waar dat eenzame gevoel vandaan komt, ten slotte heb je (bijvoorbeeld) een gezin, werk en een druk sociaal leven. Toch voel je je eenzaam. Dat kan niemand aan je aflezen, een ander kan bijvoorbeeld wel opmerken dat je er niet al te florissant uitziet, maar dat kan aan van alles liggen. Stel nu dat die persoon denkt: ‘Zeker weer slecht geslapen’ of ‘zeker weer veel te druk gehad’ en zegt: ‘Gaat het een beetje met je? Rustig aan doen hoor!’ om vervolgens aan te kondigen dat ze zo’n goede film heeft gezien in de bios. Dan ga jij natuurlijk niet zeggen: ‘nou eigenlijk voel ik me gewoon wat eenzaam, wil je even naast me komen zitten’. Dat lijkt dan niet meer zo te passen. Vandaar dat ik een voorstander ben van om zorg vragen. Hiermee bedoel ik expliciet vragen om de voor jouw unieke steun waaraan je behoefte hebt.
Wat zegt u? O, ja, wat nu als je eigenlijk niet weet waar je behoefte aan hebt, maar alleen maar dat gapende gat ervaart. Da’s een goeie vraag. Volgende keer zullen we het er over hebben…
Martine Clausen, zorgvrager.